РОМИТЕ потекнуваат од Индија и тоа од северозападниот дел околу подрачјето Пенџаб. Самите себе се нарекуваат Роми (Ром,Рома ) или пак Синти (синто,синтура).Самото име има ознака на етничка припадност, меѓутоа се користи и за значењето маж и човек .Се претпоставува дека Ромите највероватно го добиле името по Рама , легендарниот јунак од староиндискиот еп Рамајана,а неговите припадници постанале рамини деца (романо чхаве).
Ромите од Индија низ светот имаат неколку големи миграции или раселување во нивната ромска историја така што првата се споменува некаде пред повеќе од 1000 години,a во Македонија ромите за прв пат се споменуваат во почетокот на XI век.
Според податоците на научните истражувања на ромолози ,врз ромите се извршени масовни егзодуси , прогони и асимилации.Сеуште се свежи сеќавањата на холокаустот врз ромите во текот на Втората светска војна во концентрационите логори каде зверски се убиени повеќе од 600.000 роми(мажи, жени и деца).
Почетокот на будење на идеите за ромското прашање и основање на организации се појавува во шеесетите години на XX век .Во Лондон ,Англија од 6-8 април 1971 година е одржан Првиот Светски конгрес на ромите каде присуствувале делегати од 14 земји.Тамо се донесени повеќе одлуки од кои најважни се одлуката за ромското знаме кое во долниот дел има зелена боја и ја симболизира земјата , а горниот дел е со сина боја и е боја на небото.Во средината на знамето има тркало кое ги симболизира патувањата и миграциите на ромите.
Одлуката за химната на ромите била донесена да биде познатата ромска народна песна ,,Џелем ,Џелем,,.Во однос на официјалниот јазик за сите Роми во светот донесена е одлука да биде ,,Romani chib,,.А во поглед на различностите во именувањето на ромите одлучено билo да се именуваат како ,,Rom-Roma,, во буквален превод човек –луѓе.
На конгресот се донесени и многу други одлуки меѓу кои и одлуката 8-ми април да се обележува кај ромите како Светски ден на ромите.По поднесен амандман од мене како пратеник во Собранието на Република Македонија 2007 г. и уште еден поранешен пратеник беше одлучено 8-ми април за ромите во нашата држава да биде празник и неработен ден.
Ромите живеат во сите земји, а според проценките на ромолозите во Европа живеат помеѓу 15 -20 милиона роми и околу 55 милиони низ сите земји во светот.
Ромите во Македонија со плурализмот,1991 година ја формираа првата политичка партија предводена од претседателот и пратеник Фаик Абди каде што јас бев генерален секретар на партијата.Со наше барање до Владата и Конгресот на Индија ни беше врачена од Индија резолуција каде сме признати за малцинство и дел од индискиот народ, а која резолуција беше основа за да ромите во новиот устав на Р.Македонија за прв пат во историјата на ромското прашање во светот ги внесе во преамбулата на уставот.
Ромската заедница во Македонија доживува вистинска ренесанса по 2006 година со Владата формирана на колацијата ,,За Подобра Македонија,, предводена од ВМРО-ДПМНЕ со тогашниот претседател Никола Груевски и јас како пратеник во Собранието на Р. Македонија.
За прв пат во историјата на ромското прашање 2006 година во мој пратенички мандат се случија првите вработувања на 5 граѓани од ромската заедница преку рамковниот договор кој до таа година не се спроведуваше во државната администарција, кој подоцна стана задолжителна пракса и обврска на Владата по однос на вработувањето на Ромите на сите нивоа во министерствата и органите на државната управа и на други работни места.
Состојбата на вработени роми до 2006 година, според пописот од 2002 година од вкупно 53879 роми население во Република Македонија или 2,7%, вработени беа вкупно 710 (со само неколку вработени во државаната администрацијата)или по процентот на вработени роми 0.62%.
На 31 декември 2016 година во институциите на јавниот сектор од 110.311 вработени 82.900, односно 75,15% се Македонци, 21.279, односно 19,29% се Албанци, 1.781, односно 1,61% се Турци, 1.272, односно 1,15% се Срби, 1.215, односно 1,10% се Роми, 479, односно 0,43% се Бошњаци, 478, односно 0,43% се Власи, а 907, односно 0,82% се други или не се изјасниле.
Владата на коалицијата ,,За подобра Македонија,, посебно го потпомогна отварањето на предучилишни установи-градинки помагајќи ги ромските дечиња уште од најмала возраст да се стекнат со основни знаења за идните предизвици во образованието.
За време на мојот мандат како пратеник во Собранието на Р.М. се донесе и Законот за бесплатно средно образование (бесплатни учебници,бесплатен превоз) кој преставува голема помош за сиромашните ромски семејства и можност за вклучување на нивните деца во образовниот систем.За поголема вклученост во средното образование од посебна важност е изграденото средно училиште во општина Шуто Оризари.
Со претходната влада на голем број завршени роми со средно образование овозможивме покрај редовните услови за запишување на високите образовни инстистуции-факултетите и посебни квоти (проценти) за запишување студенти во прва година.Нашата партија Демократски сили на Ромите на која сум претседател со моите најблиски соработници отворивме можности за бесплатно дооформување на образованието за возрасните роми.
Сето погоре а со помош на владата на коалиција ,,За подобра Македонија ,, со огромниот број на стипендии и кредити за ромските ученици и студенти резултираше со голем број на студенти по факултетите и дипломирани роми што допринесе ромите да се стекнат со високо-квалитетно професионално образование и вработување како никогаш од нивното постоење.
Но нажалост темпото со кое се реализираше напредокот на ромската зедница денес е во стагнација,ромите остануваат на маргините на општество.Вработувањата на ромската зедница скоро и да не постојат.Голем број на ромски семејства ги продаваат своите имоти,децата ги отпишуваат од образовните институции и со билет во еден правец ја напуштаат државата и масовно заминуваат низ светот.Ромите остануваат надвор од општествено-политичките случувања во државата поради безидејноста на ромските политички партии како и немањето на интерес на државата за ромската зедница зафатена во коштец со барањата на албанската заедница и проблемите околу уставните промени на името на Македонија и исполнувањето на обврските за влез во НАТО и ЕУ.
На жалост ГОЛЕМИОТ СОН за подобрување на животот и интеграцијата на ромите во институциите во нашата држава преку големите програми кои требаше да се решат со реализација на ,,Декадата за ромите ,, и ,,Стратегијата за ромите ,, Е МРТОВ. Треба да се испита и понесе одговорност за лошата имплементација на акционите планови од овие важни документи дали вината е на лицата кои ги реализираа овие програми во нивната нестручност и неспособност или вината е на ригидниот однос на владата на нашата држава.
Би сакал само да појаснам дека на никого не му е во корист од неписмена, сиромашна, неинтегрирана и безидејна ромска заедница без основни средства за живот ,без здраствено и пензиско осигурување.На жалост во сегашни времиња најмалку се прави за искрена и доследна интеграција ромската заедница.Ромите се оставени сами на себе надвор од било каква агенда за нивно вклучување во општествено-политичкиот ,економски-културниот живот за разлика од останатите граѓани во нашата држава.
Нашата држава Македонија е на пат за потпишување на договорот за влез во НАТО и во очекување на потпишување на датумот за пристапаните договори за прием во ЕУ.За непречен влез на нашата држава во ЕУ еден од основните услови на Советот на ЕУ преку Европската комисија е да ја проценува способноста на кандидатот за влез во ЕУ за исполнување на критериумите и условите за пристапување на земјата познати како Копенкашки критериуми.Во однос на политичките критериуми посебно би сакал да го истакнам критериумот заштита на човековите права и почитување и заштита на правата на малцинствата.Сакам да потсетам дека во сите препораки од ЕК до нашата држава се препорачува да се работи на подобрување на положбата на ромската заедница во дражавата за да се поправи негативната оценка .За жал можеби и да постојат искрени намери на нашата влада да помогне во решавање на тоа прашање но до денес ништо позначајно и недоволно е сторено. Особено во последните години буквално и да нема никакво подобрување на основните и колективни права на ромите загарантирани со уставот, законите и меѓународните акти.
Од формално правен аспект ромската заедница во Македонија за разлика од ромите кои живеат во другите држави е во подобра положба но далеку е од правната положба која и припаѓа согласно позитивните законски прописи и меѓународното право.Нажалост во обичниот живот ромите се на работ на егзистенцијата и во инфериорна положба.
Предвид на сето погоре наведено нашата партија ДСР го повикува своето членство во сите 42 ограноци низ Македонија на 21 април 2019 г. во недела масовно да излезат на гласање и да го заокружат бр.2 за кандидатот професорката д-р Гордана Силјановска Дафкова кој ја подржува коалицијата ,,За подобра Македонија,, предводена од ВМРО-ДПМНЕ.
На крајот на сите роми низ целиот свет сакам да им го честитам светскиот ден на ромите-8-ми Апрол, а на ромите од Македонија државен празник и неработен ден со многу среќа и здравје во понатамошниот живот и нивна искрена и доследна интеграција во институциите на државата .
Авторот Шабан Салиу е доктор по политички правни науки и претседател на партијата Демократски сили на ромите.
