Трошоците за енергија за домаќинствата низ Европа се речиси двојно зголемени во споредба со пред една година. Сметките за гас се зголемени за 111 отсто, а за струја за 69 отсто, покажуваат најновите податоци од Индексот на цените на енергијата.
Во просек, овие две бројки значат зголемување на сметките за енергија за 90 отсто, или речиси двојно, во споредба со октомври 2021 година, пишува Јуроњус.
Истражувањето, објавено во понеделникот од аврстриски Енерџи-Контрол (Energie-Control Austria), Унгарското регулаторно тело за енергија и јавни претпријатија (MEKH) и VaasaETT, го нагласува суровото влијание на војната во Украина врз Европа, што предизвика криза на трошоците за живот и турна многу економии во рецесија.
Утврдувајќи како руската инвазија влијаела на цените на енергијата, авторите велат дека предизвикала „неизвесност во врска со енергетската безбедност“ и „намалена испорака на руски гас или (целосен) прекин на снабдувањето“. Русија го прекина и на крајот го запре снабдувањето со гас на Европа од „Северен тек“ во септември, откако западните земји ја санкционираа Москва поради нејзината инвазија на Украина, додека САД ја обвинија Русија за „вооружување на енергијата“.
Извештајот за индексот на цените на енергијата за домаќинствата ги разгледува цените на гасот и електричната енергија од 2009 година до октомври 2022 година во 33 европски земји, вклучително и земји-членки на ЕУ, како и во Црна Гора, Норвешка, Србија, Украина, Велика Британија и Швајцарија.
Утврдено е дека неодамнешните скокови на цените на енергијата следеа по рекордни зголемувања во 2021 година, поттикнати од поголемата побарувачка, бидејќи луѓето и бизнисите закрепнаа од пандемијата на коронавирус.
„Значајно повисоки (цените на енергијата) во споредба со претходната година може да се припишат на комбинација на фактори, како што се зголемената побарувачка поврзана со економското закрепнување по пандемијата и вонредните временски услови, рекордно високите цени на природниот гас и високите дозволени емисии на CO2, “ напишаа авторите.
Гас
Жителите на Амстердам плаќале најмногу за природен гас во Европа, двојно повеќе од европскиот просек, а по него е Копенхаген, Данска, според извештајот.
Износот што го издвојуваат оние кои што живеат во холандската престолнина е речиси 17 пати поголем отколку во Будимпешта, најевтиниот главен град во однос на цените на гасот во Европската унија. Унгарците традиционално уживаат поевтина енергија благодарение на дарежливите владини контроли на цените воведени во 2014 година, иако земјата неодамна ги заостри правилата за ограничување на погодностите.
Надвор од ЕУ, извештајот покажа дека луѓето во Киев плаќаат најмалку за гас, 19 пати помалку од оние во Амстердам.
Снабдувањето со електрична енергија во главниот град на Украина стана голем проблем во октомври, бидејќи руските сили ја бомбардираа енергетската инфраструктура на земјата, предизвикувајќи чести прекини на струја.
Во извештајот се зборува и за „значајни“ промени на цените во одредени европски метрополи во текот на октомври. Во Рим беше откриено дека трошоците за гас пораснале за 97 отсто минатиот месец и повеќе од 170 отсто во споредба со претходната година.
Ова се случи поради „зголемувањето на енергетските и дистрибутивните компоненти“ во Италија, додека пораст на цените од 64 проценти и 58 проценти е забележан во градот Луксембург и во Лисабон.
Цените на гасот во Рим, Луксембург, Лисабон, Даблин, Париз, Виена, Брисел, Берн, Копенхаген и Стокхолм достигнаа нови рекорди.
Но, не беше сè толку црно. Сметките за гас паднаа во многу делови на Европа, главно поради владините интервенции, иако во извештајот се додава дека „тековните цени се сè уште неверојатно високи во споредба со пред една година“.
Во Атина е забележано намалување на цените за 55 отсто. Ова, според извештајот, се случило поради намалувањето на „енергетскиот данок“ и „владината шема за компензација на цените“.
Грчките власти ги наградија потрошувачите кои ја намалија потрошувачката на електрична енергија со поевтини сметки, притоа наметнувајќи ги ограничувањата за плаќање на производителите на електрична енергија. Делумно ги финансира овие мерки преку неочекуван данок на енергетските компании.
Во Софија, Талин, Мадрид, Берлин и Рига цените на гасот паднаа за 29 отсто, односно 25, 12, 11 и 5 отсто.
Овие цени не се однесуваат на износот што го плаќаат клиентите според договорите за фиксна цена.
Електрична енергија
Цените на електричната енергија за крајните корисници, исто така, значително се разликуваа низ Европа. Копенхаген и Рим се најскапите градови за европските домаќинства, а потоа следат Амстердам и Берлин, според извештајот.
Чувствувајќи ја кризата, германскиот главен град ги исклучи светлата на многу од неговите најпознати знаменитости, како што се Универзитетот Хумболт, Германскиот историски музеј и Бранденбуршката порта.
Локалните власти ги повикаа луѓето во другите делови на земјата да се тушираат со ладна вода.
Најевтина струја уживале оние во источна и централна Европа, а најмалку плаќаат жителите на Киев, а потоа следат жителите на Белград, Будимпешта и Подгорица. Во Прага и Талин цените се над просекот за регионот.
Извештајот ги разгледа одделните земји, истакнувајќи ги најзначајните промени во изминатиот месец. Првите три главни градови со најголем пораст на цените се Даблин (44 проценти), Рим (30 проценти) и Виена (24 проценти).
Во ирскиот главен град, во извештајот е забележано „значително зголемување на цените“, предизвикано од „невиден континуиран раст на големопродажните цени, особено на гасот“.
Природниот гас обезбедува околу една третина од енергијата на Ирска, што значи дека земјата е ранлива на ценовни шокови. Цените што ги плаќаат локалните жители во овие градови достигнаа рекордно високо ниво, заедно со Берлин, Копенхаген, Брисел, Атина и Прага.
Сепак, во извештајот се вели дека иако цените на електричната енергија за домаќинствата го продолжиле својот „нагорен тренд во октомври“, таа била во „многу помал обем“ од претходните месеци.
Цените на струјата паднаа во Рига (29 отсто), Талин (22 отсто), Осло (10 отсто), Мадрид (9 отсто), Хелсинки (6 отсто), Загреб (3 отсто) и Париз (2 отсто).
