Украинската разузнавачка агенција предупреди на можни проблеми во окупираната нуклеарна централа Запорожје во јужна Украина, додека градоначалникот потврди дека имало нови напади.
Рафаел Гроси, генерален директор на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ), изјави дека ситуацијата во најголемата европска нуклеарна централа е надвор од контрола.
– Насилството за време на војната во Украина со себе носи многу реален ризик од нуклеарна катастрофа – се наведува во извештајот на мониторинг комитетот на Обединетите нации.
Додека Русија и Украина се обвинуваа меѓусебно, обвинувајќи ја другата за „нуклеарен тероризам“, Гроси повика на „најголема воздржаност“ во врска со локацијата.
Експертите, пак, предупредуваат дека електраната вклучена во конфликтот може да доведе до нуклеарна несреќа слична на онаа во Фукушима, Јапонија во 2011 година.
Што се случи во саботата?
Протераниот градоначалник на Енерходар, Дмитро Орлов, рече дека цивилите му кажале за новото наводно руско гранатирање во правец на градската индустриска зона и фабрика во Запорожје. Не е јасно дали гранатите го погодиле подот на фабриката.
Локалниот функционер Владимир Рогов напиша на Телеграм дека украинските сили наводно ја гранатирале фабриката.
– Според изјавите на сведоците, во градот повторно се слушаат експлозии – изјави тогаш Рогов и додаде дека гранати паднале во близина на електраната, без да прецизира дали ја погодиле територијата на електраната.
Украинската воена разузнавачка агенција соопшти дека Русија подготвува нови „провокации“ во централата, велејќи дека руските војници поставиле самоодна хаубица „Пион“ надвор од блискиот град и поставиле украинско знаме на неа.
Пред една недела, гранатирање во близина на Енерходар погоди високонапонски далновод што се напојува од блиската нуклеарна централа, објави Ројтерс.
Иако официјалните лица потврдија дека тоа не резултирало со истекување на радиоактивен отпад, операторите исклучија еден од реакторите на локацијата од безбедносни причини.
Следниот ден, украинскиот нуклеарен оператор Енергоатом рече дека руските проектили оштетиле три монитори за радијација во складиште за потрошено нуклеарно гориво. Еден работник наводно бил повреден.
Руската новинска агенција Интерфакс објави дека украинските сили испукале гранати и дека погодиле само една од административните згради.
Судбината на нуклеарната централа од почетокот на конфликтот во Украина
Имаше неколку извештаи за напади врз електраната од почетокот на конфликтот во Украина. Во раните утрински часови на 4 март, наводно, проектил погодил зграда за обука и ја запалила.
Украинската државна служба за вонредни состојби набрзо извести дека операторите исклучиле еден од нуклеарните реактори како мерка на претпазливост, но нивото на радијација е нормално и ниту една клучна инфраструктура не е оштетена.
Во Запорожје има шест нуклеарни реактори, што ја прави најголемата нуклеарна централа во Европа. Има капацитет од шест гигавати, што е доволно енергија за напојување на четири милиони домови, а се наоѓа во близина на реката Днепар во југозападна Украина.
Експертите веруваат дека само три реактори биле во употреба од почетокот на конфликтот, а украинскиот персонал сè уште работи таму, но под принуда.
Реакторот е срцето на секоја нуклеарна централа. Овде, контролираните нуклеарни реакции создаваат доволно топлина за да ја претворат водата во пареа, која потоа се користи за создавање енергија. Постојат два вида реактори, оние со врела вода и оние со вода под притисок.
Во Запорожје има вода под притисок, кои се многу побезбедни од оние што се користат во Чернобил, каде што катастрофата во 1986 година доведе до големо истекување на радијација, најлошата нуклеарна катастрофа во историјата на човештвото.
Професорката Клер Коркил од Универзитетот Шефилд, изјави за Sky news дека по катастрофата во Чернобил, светот не научи многу лекции.
– Една од главните лекции што треба да ги научиме е дека реакторите треба да бидат сместени во огромни армирано-бетонски контејнери. Во тој случај, дури и да се урне авион врз нив, реакторите нема да се оштетат, рече таа.
Реакторите имаат и вградена заштита од пожар и доколку прекине напојувањето, имаат резервни дизел генератори кои можат да траат околу три дена.
Секој удар ја отстранува виталната безбедносна одбрана
Кога гранатирањето го погоди далноводот до електраната во петокот, реакторот беше исклучен како безбедносна мерка.
– Колку повеќе проектили истрелате во правец на нуклеарната централа, толку е поголем ризикот од нуклеарна несреќа. Ако напојувањето е оштетено, но дизел генераторите работат, тоа дава доволно време да се стави реакторот во ладна состојба. Во основа исклучете го реакторот и направете го безбеден пред да дојде до топење. Но, ако се оштетат напојувањето и резервните генератори, тогаш веројатноста за несреќа е многу голема – вели професорот.
Таа додава дека несреќата во Фукушима раширила радиоактивен материјал на стотици километри, па истото може да се случи и во Запорожје.
Во зависност од големината на истекувањето, тоа може да доведе до евакуација на голем број луѓе, а нивното здравје би било сериозно загрозено.
– Ако треба да се запрат сите нуклеарни реактори во електраната, милиони луѓе кои веќе се мачат би останале без струја, смета професорката.
