„Речник на човековата душа“ e заеднички наслов на новиот серијал колумни на Венко Андоновски, што премиерно ги објавува „Нова Македонија“. Во нив Андоновски пишува за загубените вредности во лавиринтот на современото живеење.
Ова не е колумна. Ова се белешки околу „проблемот со името“, уште една подметната флоскула, која, како и секоја флоскула, означува нешто што реално не постои, туку е илузија произведена во мас-медиумите и глобалната политика. Прифатена од нас здраво за готово, без проверка.
Најпрвин: за кого постои „проблемот со името“? За нас, се разбира, не. Ние немаме проблем со името и знаеме како се викаме и ние, и нашата заедничка татковина, и нашиот јазик. Македонци, Македонија, македонски јазик. Кој има проблем со тоа? Не верувам дека освен Грција и екстремните албански шовинисти, некој друг би имал проблем со тоа име (Кина, Русија, Индија, арапските земји, Мексико, Венецуела, Гватемала, Египет). И се разбира, некои светски ментори на Грција, и тоа исто така поради вешто создадената НОВОГРЧКА илузија дека денешните Грци се продолжувачи (а не само прости географски наследници) на античката елинска култура: на Софокле, Аристотел и на „грчките митови“. Патем, тие митови и не се „грчки“, иако така се именуваат дури и во изданијата на Роберт Грејвс. Зошто не се именуваат барем како СТАРОгрчки, или антички, или елински? Зошто тоа не е „проблем со името“? Значи, проблем со нашето име имаат Грција и некои моќни пријатели на Грција, доста далеку во географска смисла од нас, но доста блиску до нас според други параметри – економскиот и воено-политичкиот интерес. Така што, треба да се дехипнотизираме од таа илузија – дека постои „проблем со името“, зашто тој проблем не е проблем со именувањето, туку проблем со – стекнување материјална корист и политичка доминација. Не станува збор за семиотика, туку за економија и моќ.
Второ од што треба да се ослободиме е – чувството на вина за настанатиот „проблем“. Многу лесно се согласивме дека има проблем, уште полесно дека ние сме виновни за него. Во основа, она што таа пропагандна машинерија создадена за промена на името го прави, е постапка карактеристична за секој психопат – ќе ве убеди во вистинитоста на првата своја хипотеза (на пример, дека вие сте виновен и дека имате проблем), така што хипотезата, со вашето согласување да ја прифатите како вистинита, ќе се претвори во ТЕЗА. Од тој момент натаму сте „готов“, во канџите на психопатот, кој секогаш ќе биде чекор напред во битката со вас, а вие ќе каскате зад него. Ние од осамостојувањето наваму упорно наседнуваме на тој трик – се согласивме да бидеме виновни за името, се согласивме дека тоа е „проблем“, и сега не ни останува ништо друго освен да го „решаваме“ проблемот, така што други ќе ни сугерираат решенија. Тие сугестии, меѓутоа, ќе имаат сила на облигација, зашто ние сме ПРИЗНАЛЕ дека сме виновници, па ете, и први сме заинтересирани за „изнаоѓање решение“.
Здравата логика учи сосема спротивно: проблем ќе беше ако веќе постоеше некоја ДРЖАВА со име „Македонија“; вака, станува збор само за провинција во рамките на друга држава, која се вика Грција. Ако сакаат Грците навистина да направат проблем со нашето име, треба на таа своја провинција да ѝ дадат уште утре статус на држава; е тогаш, ако постои таа Македонија како држава, ние не ќе можеме да се викаме така. Но, зошто Грците не го направат тоа? Просто е: треба да „заборават“ дека во таа нивна провинција има многу Македонци. Или имало, ама ги изгониле во еден од големите егзодуси на историјата. Ќе треба да си го разбијат историскиот мамурлак, ама не им се трезни. Трезнењето е соочување со стварноста.
Втор апсурд што докажува дека „проблемот со името“ е вешто и долго подготвувана белосветска илузија, во врвни глобализирачки кабинети е оној целосно глупав обид да се раскине магнетното поле и да се издвои една страна на светот од нејзината спротивност. Имено, да се претстави дека постои север, ама не и југ, иако се знае дека без „југ“ не може да се дефинира „север“, затоа што бинарните спротивности инверзно се дефинираат. Мислам на онаа (стара) шпекулација дека би можеле да се викаме „северна Македонија“. Секое дете од планетава, кога ќе ја гледа новата светска карта, ќе праша: „А каде е јужна Македонија, учителке?“. Учителката не ќе може да му одговори точно, ако не ја знае историјата со онаа Македонија што повторно, во рулетот на големите светски сили, остана во денешна Грција како последица од 1913 година и Букурешкиот мировен договор. Логично објаснение ќе нема, зашто како тоа – постојат Северна и Јужна Кореја, постојат Северна и Јужна Америка, постојат Северен и Јужен Пол, постои северна и јужна хемисфера, а постои само „северна Македонија“, без јужна? Со тоа, токму Грците и нивните белокоси западни ментори оставаат простор детето, откако ќе просурфа по Интернет, да забележи дека има и една Македонија што е провинција во Грција, па да му падне на ум дека во некоја историска „бајка“ од 1913 година, исто како и во другите бајки, постоеле ненаситни чудовишта што голтале не само баби и црвенкапи, туку и цели држави и народи. Настрана што, ако се усвои како термин „северна Македонија“, не ќе може веќе да се пеат многу песни за Македонија како јужна земја; на памет ми паѓа во овој момент само легендарната, на Дадо Топиќ: „Тамо гдје сунце вечно сја, тамо је Македонија“. Нема вечно сонце во северни земји, најмалку во таквата замислена нордиска Македонија.
Конечно, има(ше) и една сосема будалеста идеја да се викаме „нова Македонија“. Тоа е неприфатливо не само затоа што тогаш би можеле да нè викаат и република колибри (поради популарниот додаток на дневниот и најстар наш весник – „Нова Македонија“), туку затоа што за „нова Македонија“ беше сметана онаа од 1945 година. Сега би требало, за да се задоволи логиката, да се викаме „најнова Македонија“; онаа првата беше социјалистичка (и наводно недемократска), а оваа е капиталистичка (и наводно демократска). Со тоа, на еден ироничен начин би се потврдиле мечтателските тези на македонските национал-романтичари дека создавањето македонска држава не е ИСТОРИСКИ, туку ТРАНСИСТОРИСКИ процес, библиски проект без крај, како и космосот. Зашто, ако по „нова“ постои „најнова“ Македонија, тогаш и таа, како привремена состојба на трансисториска Македонија брзо ќе „застари“, па треба да се мисли уште отсега за идните нејзини идентитети.
Можеби сето ова звучи како шега, ама логички произлегува едно од друго. Како и да е, она што најмногу навредува во целата оваа фарса со името, е бедниот материјализам на УЦЕНАТА: ако сакате да јадете, ако сакате во ЕУ и во НАТО, прекрстете се. А веќе и врапците знаат дека ни ЕУ ни НАТО не се никакви гаранти за полни амбари. Па сепак, тоа ни се става како (повторно лажен) влог за името. Нè сметаат само за гладни усти со празни црпки, и тоа најмногу навредува.
Не знам што ќе се случи, ниту некој ме прашува што мислам дека треба да се случи, ама знам за две последици од евентуалното прекрстување. Едната е лоша, другата добра. Ајде, прво лошата: со кој образ ќе излеземе пред студентите по (ново)македонистика да им ја предаваме „Македонска крвава свадба“ на Чернодрински (почетокот на македонскиот театар), и да им укажеме дека Цвета ХЕРОЈСКИ одбила да се потурчи и да си го смени името? Значи, ќе го бришеме и Војдана. А добрата вест е: ако нè преименуваат на сила, тоа треба да го сфатиме во духот на Елините (повторувам, уште една западна илузија е дека некогаш воопшто постоеле хомогени „стари Грци“, освен ако не мислиме на денешните Грци по геријатриските домови). Во духот на оној врвен етички идеал на возвишеното, за кој пишува славниот Милош Н. Ѓуриќ во своите книги „Историја хеленске књижевности“ и „Историја хеленске етике“ – дека именувањето на светот било – божја работа. Боговите први им дале имиња на нештата. Тоа се вика ОНОМАТУРГИЈА. Дали денешниве белосветски богови, кои преименуваат воопшто знаат да зборуваат и да мислат – е друга работа. Во секој случај, умните Елини одамна се сомневале дека дури и боговите погрешиле во именувањето, па на некои нешта им дале погрешни имиња. Легендарен е примерот од дијалогот „Кратил“ каде што се прашува зошто во зборот за тврдо, „склеротес“, покрај тврдите гласови („т“ и „к“) боговите ставиле и еден многу мек („л“). Европската романтика, надоврзувајќи се на Елините, тврди дека на луѓето им останува ПОЕЗИЈАТА како коректив на тие божји грешки. Таа ги именува нештата вистински, тврдеа романтичарските поети, мислејќи и на метафората, која иако изгледа како „погрешно име“ за нештото („горам“ наместо „љубам“), всушност ја изразува неговата суштина.
Со други зборови, ќе си свиркаме, пееме и ќе си рецитираме поезија, ќе ја исправаме неправдата, и повторно ќе си останеме јужна, поетска земја. Главна метафора ќе ни биде „срам“. Ќе се употребува како второ име за „ценкања околу името“.
